پارلمانتاریسم در کانادا
کانادا به عنوان یکی از کشورهای مشترک‌المنافع یا همسود بر پایه نظام سلطنتی بنا شده اما پارلمان این کشور آمریکای شمالی مشتمل بر دو مجلس «سنا» و «عوام» است که در عمل با انتخاب نخست‌وزیر و تصمیم‌سازی‌های مهم، تاثیر بسزایی در پیشبرد سیاست‌ها ایفا می‌کند.کانادا کشوری سلطنتی است و بر پایه قانون اساسی این کشور، ساختار حکومت در آن از پادشاه یا ملکۀ بریتانیای کبیر، دولت جمهوری فدرال، دو مجلس سنا و عوام، دولت‌های استانی و فرماندار کل که به‌عنوان نمایندۀ ملکه الیزابت (یا به‌طور کلی پادشاه) ایفای نقش می‌کند، تشکیل شده‌است.
در حال حاضر پادشاه کشور کانادا، ملکه الیزابت دوم است که قانون به امضا و به نام او رسمیت و ضمانت اجرایی پیدا می‌کند. این کشور با ۱۰ استان و ۳ ناحیه که توسط دولت‌های مستقل از هم اداره می‌شوند، در مجموع زیر پوشش دولت فدرال قرار گرفته و کانادای متحد را پدید آورده‌اند. فدرالیسم به معنای تقسیم وظایف کشور بین حکومت‌های فدرال و استانی است.
بیان این نکته نیز ضروری است که ملکه الیزابت دوم، رهبر رسمی کشور کانادا و کشورهای مشترک‌المنافع است. به‌موجب قانون، فرماندهی کل نیروهای‌زمینی، دریایی و کلیۀ نیروهای نظامی کانادا به ملکه واگذار شده و در اختیار او است. بر اساس قانون اساسی کانادا، «فرماندار کل» نمایندۀ پادشاه در کانادا است. فرماندار کل به‌عنوان نمایندۀ ملکۀ انگلستان، کلیۀ اختیارات و قدرت قانونی متعلق به پادشاه را دارد. همچنین طبق قانون اساسی فرماندهی نیروهای مسلح نیز به عهدۀ فرماندار کل است، هر چند در عمل تمامی تصمیمات و امور نظامی به نخست‌وزیر مربوط می شود.
در ارتباط با سیستم پارلمان و قوۀ مقننه لازم به ذکر است مطابق اصل هفدهم قانون اساسی کانادا، پارلمان مرکب از ملکه، مجلس اعلایی به نام سنا و مجلس عوام است.
مجلس عوام یکی از قوای قانون‌گذار ملی است که اعضای آن را مردم انتخاب می‌کنند. رأی‌گیری در ۳۳۸ حوزه جغرافیایی انجام می‌شود که از هر کدام یک نماینده به مجلس عوام راه می‌یابد به عبارتی دیگر مجلس عوام ۳۳۸ نماینده دارد و اگر حزبی نصف بعلاوه یک کرسی را ببرد (۱۷۰ کرسی)، دولت تشکیل می‌دهد.
نخست‌وزیر، رهبری حزب سیاسی منتخب را بر عهده می‌گیرد و کابینه خود را از اعضای حزب منتخب در مجلس عوام انتخاب می‌کند. دومین حزب از نظر تعداد کرسی‌ها در مجلس، معمولا جناح مخالف رسمی دولت است. انتخابات عوام هر چهار سال یک بار انجام می‌شود و همانند ایالات متحده و انگلستان، هر رأی‌دهنده می‌تواند تنها یک کاندیدا را در هر دورۀ رأی‌گیری، انتخاب کند. در هر حوزۀ انتخاباتی، کاندیدایی که بیشترین تعداد رأی را داشته باشد، انتخاب می‌شود.
فرماندار کل در زمان مقتضی با سند ممهور به مهر بزرگ کانادا از طرف ملکه، مجلس عوام را به تشکیل جلسه فرا می‌خواند. هیچ سناتوری نمی‌تواند به عضویت مجلس عوام درآید یا به‌عنوان عضو در مجلس عوام کرسی داشته باشد یا رأی دهد.
مجلس عوام در اولین جلسه پس از انتخابات عمومی، با حداکثر سرعت نسبت به انتخاب یکی از اعضا به عنوان رییس اقدام می‌کند. رییس، ادارۀ کلیۀ جلسات مجلس عوام را عهده‌دار می‌شود. تا وقتی که دستور دیگری از سوی پارلمان صادر نشود و رییس به هر علتی به مدت ۴۸ ساعت متوالی کرسی خود را در مجلس عوام ترک کند، مجلس می‌تواند یکی دیگر از اعضا را به‌عنوان رییس به جانشینی او برگزیند. عضوی که به این طریق برگزیده می‌شود، می‌تواند در مدت غیبت رئیس، کلیۀ اختیارات، امتیازات و وظایف او را به اجرا در آورد.
در مورد موضوعات مطرح شده در مجلس عوام با مراجعه به اکثریت آرا بدون در نظر گرفتن رأی رییس مجلس، تصمیم‌گیری می‌شود. اما هنگامی که تساوی آراء پیش آید- فقط در این مورد- رییس مجلس می‌تواند در رأی‌گیری شرکت کند.
بیان این نکته نیز ضروری است هنگامی که برای لایحه‌ای در دو مجلس (سنا و عوام) رأی‌گیری به عمل آید و لایحه برای تصویب به فرماندار کل ارائه شود، فرماندار کل می‌تواند، شخصا در مورد آن تصمیم‌گیری کند؛ اعم از این که آن لایحه از سوی ملکه، تصویب یا به موجب قانون و با اطلاع ملکه رد شده یا به خواست و ارادۀ ملکه واگذار شود.
در کنار مجلس عوام، مجلس سنا قرار دارد که بالاتر از مجلس عوام است. نقش این مجلس، بررسی قوانین حکومتی است. همچنین مجلس سنا به موضوعات مهم اقتصادی و اجتماعی رسیدگی می‌کند. ۱۰۵ نفر از اعضای مجلس سنا که سناتور نامیده می‌شوند، توسط فرماندار کل طبق توصیۀ نخست‌وزیر تعیین می‌شوند. سنا می‌تواند قوانین را به مجلس عوام پیشنهاد کند. اکثر قوانین به جز در موارد استثنا، در مجلس عوام وضع می‌شوند اما در مورد لوایح، یک لایحه پیش از آن که تصویب شود، باید از مجلس سنا بگذرد.
بنا به پیشنهاد فرماندار کل و با صلاحدید و دستور ملکه، ۴ یا ۸ عضو واجد شرایط، می‌توانند به تعداد سناتورها افزوده شوند. تعداد سناتورها هیچ‌گاه نباید از ۱۱۲ نفر تجاوز کند. هرگاه کرسی سناتوری به‌علت استعفا، فوت یا به هر علت دیگری بدون تصدی باشد، فرماندار کل عدم تصدی فوق را با ارسال دعوت‌نامه برای فردی توانا و واجد شرایط لازم جبران خواهد نمود.
فرماندار کل می‌تواند در موقع مقتضی با سند ممهور به مهر بزرگ کانادا، سناتوری را به‌عنوان رئیس سنا برگزیند یا او را از سمت خود برکنار و دیگری را جایگزین او کند. تا وقتی که دستور دیگری از سوی پارلمان کانادا صادر نشده باشد، حضور حداقل پانزده سناتور از جمله رئیس، برای تشکیل جلسۀ سنا و اعمال اختیارات آن الزامی است. در مورد پرسش‌های مطرح شده در سنا با مراجعه به اکثریت آرا، تصمیم‌گیری می‌شود و در همۀ موارد رئیس حق رأی دارد.
انتخابات سراسری کانادا در حقیقت انتخابات پارلمان این کشور است. هرچند تمرکز کارزار بیشتر روی رهبران حزب‌های بزرگ است، کسانی که قرار است نخست‌وزیر شوند. احزاب مطرح این کشور عبارتند از: محافظه‌کار، لیبرال، دموکراتیک نو، بلوک کبک، سبز، فدراسیون مشترک المنافع و حزب مردم کانادا.
آخرین انتخابات پارلمان کانادا و به عبارتی دیگر چهل وسومین انتخابات پارلمانی این کشور ماه اکتبر ۲۰۱۹ (مهر ۱۳۹۸) انجام گرفت. در جریان این انتخابات حزب لیبرال به رهبری «جاستین ترودو» ۱۵۷ کرسی، حزب محافظه‌کار به رهبری «آندرو شیر» ۱۲۲ کرسی، حزب «بلاک کبک» ۳۲ کرسی، حزب نئودموکرات ۲۳ کرسی و حزب سبز نیز ۴ کرسی کسب کردند.
هرچند لیبرال‌ها کرسی‌های بیشتری را کسب کردند اما در کسب کرسی‌های لازم برای تشکیل دولت حداکثری ناموفق بودند زیرا نتوانستند آرای لازم (۱۷۰ کرسی ) را ببرند. حزب نخست‌وزیر که در این دوره پیروز شده بود، در دوره قبل در سال ۲۰۱۵ نیز با کسب ۱۸۴ کرسی پیروز شد و حزب محافظه‌کار را که پیش از آن ۹ سال در قدرت بود، کنار زد.
در پیوند با سهم ایرانی‌تبارها در انتخابات پارلمانی کانادا لازم به یادآوری است که در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۵ کانادا، دو نامزد ایرانی‌تبار از حزب لیبرال به نام‌های «مجید جوهری» و «علی احساسی» از برندگان بودند که در این دوره (۲۰۱۹) نیز شرکت کردند. این دو نامزد که از استان اونتاریو در قالب حزب لیبرال در انتخابات شرکت کرده‌بودند،
