چرا جمهوری اسلامی برای باز کردن جاده ماهشهر از سلاح های سنگین استفاده کرد؟

چرا جمهوری اسلامی برای باز کردن جاده ماهشهر از سلاح های سنگین استفاده کرد؟
ایران وایر ،فرامرز داور
گزارش‌ها و فیلم‌های منتشر شده از ماهشهر نشان می‌دهد که برای سرکوب معترضان از ادوات سنگین نظامی استفاده شده است. مسوولان جمهوری اسلامی برای توجیه این اقدام می‌گوید معترضان یکی از جاده‌های اصلی شهر را برای چند روز بسته بودند. آیا حکومت می‌تواند برای بازکردن جاده و یا مقابله با اخلال نظم عمومی از سلاح مرگبار علیه شهروندانش استفاده کند؟ در این گزارش به این سوال پاسخ داده شده است.
پس از روزها تلاش برای پشت پرده نگه داشتن نحوه سرکوب معترضان در ایران با قطعی اینترنت، اینک مشخص شده است که در برخی از شهرها به روی مردم معترض آتش گشوده شده و در یکی از سهمگین ترین سرکوب ها که در ماهشهر در جنوب ایران رخ داده، از ادوات سنگین نظامی استفاده شده و معترضان با رگبار مسلسل نیروهای مسلح مواجه شده اند.

ماهشهر بندری در جنوب ایران است که پایتخت صنعت پتروشیمی ایران محسوب می شود. روایت نیمه رسمی حکومتی این است که معترضان ساعت ها جاده اصلی شهر را مسدود کردند و نیروهای مسلح مجبور به استفاده از سلاح در برابر آنها شدند.

مطابق مقررات بین المللی از جمله کنوانسیون های چهارگانه ژنو، جمعیت معترض غیرنظامی را نباید به گلوله بست و نیروهای پلیس تنها در صورتی مجاز به استفاده از سلاح هستند که فردی یا افرادی دست به حملات مرگبار بزنند یا تهدیدی جبران ناپذیر از سوی آنها در شرف وقوع باشد.

در این صورت پلیس یا نیروهای امنیتی مجاز به استفاده از سلاح به نحوی هستند که خطر ایجاد شده را با کمترین خسارت رفع کنند. شلیک مرگبار به سوی مهاجم یا خطر بالقوه فقط در صورتی مجاز است که هیچ راه دیگری برای متوقف کردن او و دفع خطر وجود نداشته باشد.

حملات کور، شلیک بی هدف مسلسل به سوی جمعیت غیر مسلح معترض، استفاده از سلاح های سنگین برای سرکوب که تناسبی با میزان خطر ندارد و هدف قرار دادن تهدید مرگبار از ناحیه کمر به بالا به عنوان اولین راه حل رفع خطر، غیرقانونی و خلاف تعهدات بین‌المللی ایران است. هر فردی که مرتکب چنین تخلفی شود قابل تعقیب کیفری هم در داخل ایران است و هم در سطح بین‌المللی است.

مطابق اصل صلاحیت جهانی، هر کشوری که از حق حیات افراد حمایت کند، اهلیت رسیدگی به جرایم جنگی نظیر هدف قرار دادن جمعیت غیر نظامی را دارد.

جمهوری اسلامی ایران مطابق تعهداتی متعدد بین المللی، باید «حق حیات شهروندان ایرانی» را فعالانه رعایت کند. حق حیات اساسی‌ترین حق بشری است. دولت‌ها حتی در زمان برقراری وضعیت اضطراری مثل جنگ هم مجاز نیستند که حق حیات افراد خصوصا شهروندان خود را محدود و مخدوش کنند.

به همین دلیل است که اعدام غیر قضایی هزاران زندانی توسط جمهوری اسلامی ایران در تابستان سال ۱۳۶۷به بهانه حمله افراد سازمان مجاهدین به مرزهای ایران قابل قبول و توجیه پذیر نیست و به تازگی شخصی که مظنون به حضور در تصمیم گیری درباره این اعدام هاست، در سوِئد بازداشت شده است.

ممکن است این سئوال مطرح شود که پس چرا پلیس در برخی از کشورها مثل فرانسه مسلح یا خود ایران به سلاح گرم است و چه وقت می تواند از آن استفاده کند؟ دولت باید با جمعیت معترض چه کند؟ برخورد پلیس یک کشور قانونمند و عادی با معترضانی که مثلا جاده ای را در ماهشهر مسدود کرده اند، چه باید باشد؟

مأموران پلیس که در ایران به آنها نیروی انتظامی می گویند، افراد سپاه، بسیج، وزارت اطلاعات و به طور کلی تمامی نفرات مسلح که در قوانین جمهوری اسلامی ایران اختیار دستگیری، بازداشت و نگهداری افراد را دارند، مجری اصلی «حمایت از حق حیات» هستند و اگر عملی انجام دهند که ناقض این حق باشد، مطابق قانون جرائم نیروهای مسلح در داخل ایران باید محاکمه شوند و قوانین کیفری بین المللی در سطح جهانی هم آنها را قابل تعقیب قضایی می داند.

در مواجه با شهروندان معترض، نیروهای مسلح نباید حتی از سلاح سرد استفاده کنند. اگر تجمع اعتراضی با مجوز باشد که دولت و نیروهای مسلح باید در برابر هرکسی که این تجمع را قبول ندارد، از معترضان حمایت کند تا در امنیت کامل مراسم خود را برگزار کنند. در جمهوری اسلامی ایران به معترضان مجوز برگزاری تجمع یا راهپیمایی داده نمی شود اما مطابق قانون اساسی برگزاری آن بدون حمل سلاح، آزاد است. بنابراین حکومت و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی حتی مطابق قانون اساسی فعلی، نباید به معترضان حمله کنند.

در صورتی که حکومت بخواهد به اعتراض خاتمه دهد استفاده از سلاح به روی معترضان غیرمسلح به هیچ وجه پذیرفته شده نیست. به طور مثال فرانسه بیشتر از یکسال است صحنه اعتراضات «جلیقه زردها» است که نظم پایتخت را به هم ریخته اند اما پلیس هرگز دست به اسلحه نشده است. استفاده از ماشین آبپاش و سایر تجهیزات بازدارند برای متفرق کردن جمعیت با در نظر گرفتن همه جنبه های ایمنی ممکن است قابل استفاده باشد ولی سلاح گرم و رگبار مسلسل هرگز در چنین وضعیتی به کار گرفته نمی شود.

ممکن است کسی در جمعیت معترض دست به اقدام تروریستی یا تهدید مرگبار دیگر شهروندان بزند یا عملی انجام دهد که خطر خسارت جبران ناپذیر به مردم و حتی پلیس وجود داشته باشد. مثلا اخیرا در لندن مردی با چاقو به شهروندان حمله کرده و دو نفر را کشته و سه نفر را زخمی کرده است. پلیس به او هشدار داده که سلاح خود را زمین بگذارد اما مهاجم به تهدیدات خود ادامه داده است. به دلیل اینکه احتمال کشته شدن افراد دیگری هم وجود داشته، پلیس این مهاجم را هدف قرار داده است. اگر امکان دستگیری او وجود داشت یا امکان رفع خطر چاقوکشی با شیوه ای دیگر ممکن بود، رفتار پلیس به دلیل نادیده گرفتن حق حیات فرد قابل پیگرد قانونی بود.

در ماه‌شهر روایت های نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی ایران می گوید معترضان یکی از جاده های اصلی شهر را مسدود کرده بودند. می توان این گفته را قطعی فرض کرد و اصل را بر این اساس قرار داد که معترضان ساعت ها عبور و مرور در آن جاده را مختل کردند. حتی در چنین وضعیتی هم به حکومت، پلیس و سایر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مجوز نمی دهد که «حمایت از حق حیات» شهروندان ایرانی را تعطیل کنند و آن طور که در گزارش ها آمده است، با استقرار سلاح‌های سنگین و نیمه سنگین به سوی معترضان شلیک کنند. براساس گزارش‌های منتشر شده شدت تیراندازی بی هدف و کور به حدی بوده گلوله های جنگی حتی به افرادی که در خانه خود بودند، اصابت کرده است.

اگر ماموران برای باز کردن جاده در ماهشهر از سلاح های غیرکشنده مانند آبپاش استفاده می کردند یا حتی افرادی که را باعث انسداد مسیر شده بودند دستگیر می کردند، اتهام جنایی متوجه آنها نمی شد. ممکن است حکومت آتش گشودن به سوی معترضان را با این بهانه توجیه کند که در میان آنها فرد یا افرادی مسلح بوده اند. در این صورت نیروهای مسلح با استناد به «حمایت از حق حیات» باید از تیراندازی به سوی جمعیت که باعث کشته شدن معترضان غیر مسلح می شود، خودداری و تلاش می کردند.

مطابق اصول مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و قانون اساسی جمهوری اسلامی، شهروندان حق مشارکت در تجمعات قانونی و مسالمت آمیز را دارد. حکومت برای پراکنده کردن تجمعات غیر قانونی و غیر خشن در صورت ضرورت استفاده از زور باید آن را به حداقل میزان ضرورت محدود کند. اصلی که در اعتراضات اخیر در ایران به کلی نادیده گرفته شده است.

تیراندازی به سوی مردم با سلاح های گرم و تجهیزات مرگبار مشابه آتش بار در ماهشهر مواجهه «غیر متناسب» با معترضانی است که جاده‌ای را بسته اند. باز کردن جاده به هیچ وجهت ستفاده از چنین سلاح های مرگباری را علیه شهروندان توجیه نمی کند.