هیپوگلیسمی شرایطی است که در آن سطح قند خون (گلوکز) پایین‌تر از حد طبیعی است. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است. علائم افزایش قند خون هشداری برای پیشگیری و درمان بیماری قند خون است و باید آن را جدی گرفت.

هیپوگلیسمی (افت قند خون) چیست؟

هیپوگلیسمی اغلب مربوط به درمان دیابت است. اما سایر داروها و شرایط مختلف (هر چند نادر) می‌تواند باعث افت قند خون در افرادی که مبتلا به دیابت نیستند، شود.

وقتی سطح قند خون پایین باشد، هیپوگلیسمی نیاز به درمان فوری دارد. برای بسیاری از افراد، قند خون ناشتا ۷۰ میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر (میلی‌گرم در لیتر)، یا ۳.۹ میلی‌لیتر در لیتر (میلی‌مول در لیتر) یا پایین‌تر، باید هشداری برای هیپوگلیسمی در نظر گرفته شود. اما این میزان برای شما ممکن است متفاوت باشد. از پزشک خود سؤال کنید.

درمان شامل بازگشت سریع قند خون به حالت عادی با غذاهای پر قند، نوشیدنی یا با داروها است. درمان طولانی مدت مستلزم شناسایی و معالجه علت هیپوگلیسمی است.

علائم افت قند خون و نشانه های هیپوگلیسمی چیست؟

اگر سطح قند خون خیلی پایین باشد، علائم افت قند خون می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

۱. ضربان قلب نامنظم یا سریع از نشانه های هیپوگلیسمی است.

۲. خستگی از علایم بیماری قند پایین و افت قند خون است.

۳. پوست رنگ پریده می‌تواند از علائم هیپوگلیسمی باشد.

۴. لرز نیز یکی از نشانه های پایین آمدن قند خون است.

۵. اضطراب یکی از علائم قند خون پایین است.

۶. تعریق نیز می‌تواند به بیماری قندخون مرتبط باشد

۷. گرسنگی

۸. تحریک پذیری

۹. سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی لب، زبان یا گونه

۱۰. گیجی، رفتار غیرطبیعی یا هر دو، مانند عدم توانایی در انجام کارهای روزمره

۱۱. اختلالات بینایی ، مانند تاری دید

۱۲. تشنج

۱۳. از دست دادن هوشیاری

چه زمانی برای درمان افت قند خون به پزشک فوق تخصص غدد مراجعه کنید

اگر:

• علائم هیپوگلیسمی را دارید و دیابت ندارید

• مبتلا به دیابت هستید و هیپوگلیسمی پاسخی به درمان نمی‌دهد، مانند نوشیدن آب یا نوشابه‌های معمولی، خوردن آب نبات یا مصرف قرص گلوکز

برای کسی که مبتلا به دیابت یا سابقه کم کاری قند خون است که علائم هیپوگلیسمی شدید دارد یا هوشیاری خود را از دست می‌دهد، به دنبال کمک فوری باشید.

علل افت قند خون چیست؟

هیپوگلیسمی وقتی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون (گلوکز) پایین‌تر از حد طبیعی باشد. این اختلال دلایل مختلفی دارد. شایع‌ترین آن، عارضه جانبی داروهایی است که برای درمان دیابت استفاده می‌شود.

برای تشخیص علائم بیماری قند خون و آنکه بدانید افت قند خون عصبی و هیپوگلیسمی چیست باید به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید.

تنظیم قند خون

هنگام غذا خوردن، بدن کربوهیدرات‌ها را از طریق مواد غذایی (از جمله نان، برنج، ماکارونی، سبزیجات، میوه و محصولات لبنی) به مولکول‌های مختلف قند ازجمله گلوکز تجزیه می‌کند.

گلوکز، منبع اصلی انرژی بدن، با کمک انسولین (هورمونی که توسط لوزالمعده ترشح می‌شود) وارد سلول‌های بیشتر بافت‌ها می‌شود. انسولین باعث می‌شود گلوکز وارد سلول‌ها شود و سوخت مورد نیاز سلول‌ها را تأمین کند. گلوکز اضافی در کبد و ماهیچه‌ها به صورت گلیکوژن ذخیره می‌شود.

اگر چندین ساعت غذا نخورده‌اید و قند خون کاهش یابد، هورمون دیگری از پانکراس به کبد هشدار می‌دهد تا گلیکوژن ذخیره شده را تجزیه و گلوکز را در جریان خون آزاد کند. این باعث می‌شود تا دوباره غذا بخورید و قند خون در حد طبیعی باقی بماند.

بدن توانایی ساخت گلوکز را نیز دارد. این روند به طور عمده در کبد و همچنین در کلیه‌ها نیز رخ می‌دهد.

دلایل احتمالی همراه با دیابت

اگر مبتلا به دیابت هستید، ممکن است بدن انسولین کافی تولید نکند (دیابت نوع ۱) یا ممکن است نسبت به آن واکنش کمتری نشان دهد (دیابت نوع ۲). در نتیجه، گلوکز تمایل به تجمع در جریان خون دارد و می‌تواند به سطح بالا و خطرناکی برسد. برای رفع این مشکل، ممکن است انسولین یا داروهای دیگری برای کاهش قند خون مصرف کنید.

اما انسولین زیاد یا داروهای دیابت دیگر ممکن است باعث شود سطح قند خون خیلی پایین بیاید و باعث هیپوگلیسمی شود. در صورتی که بعد از مصرف داروی دیابت کمتر از حد معمول غذا بخورید یا بیشتر از حد معمول ورزش کنید، ممکن است هیپوگلیسمی ایجاد شود.

کمبود قند خون در افراد فاقد دیابت خیلی شایع نیست. علل می تواند موارد زیر را شامل شود:

• داروها

مصرف داروی دیابت خوراکی شخص دیگری به طور تصادفی یک دلیل احتمالی هیپوگلیسمی است. سایر داروها می‌توانند باعث ایجاد هیپوگلیسمی بخصوص در کودکان یا در افراد مبتلا به نارسایی کلیه شوند. یک نمونه کینین (Qualaquin) است که برای درمان مالاریا استفاده می‌شود.

• نوشیدن زیاد الکل

نوشیدن زیاد و بدون خوردن (غذا) می‌تواند کبد را از انتشار گلوکز ذخیره شده به جریان خون منع کند و باعث هیپوگلیسمی شود.

• برخی از بیماری‌های بحرانی

بیماری‌های شدید کبدی مانند هپاتیت شدید یا سیروز می‌تواند باعث هیپوگلیسمی شوند. اختلالات کلیوی که عدم دفع کارآمد داروها را در پی دارد، به دلیل تجمع آن داروها می‌تواند بر میزان گلوکز تأثیر بگذارد.

برای بررسی علائم بالا بودن قند خون و یا پایین آمدن قند خون می‌توانید از خدمات آزمایش در محل استفاده کنید:

• گرسنگی طولانی مدت

همانطور که در اختلال خوردن بی‌اشتهایی عصبی رخ می‌دهد، در کاهش موادی که بدن برای ساخت گلوکز نیاز دارد، نقش دارد.

• تولید بیش از حد انسولین

یک تومور نادر لوزالمعده (انسولینوما) باعث تولید بیش از حد انسولین و در نتیجه هیپوگلیسمی می‌شود. سایر تومورها همچنین می توانند منجر به تولید بیش از حد مواد شبه انسولین شوند. بزرگ شدن سلول‌های پانکراس تولید کننده انسولین نیز اثری مشابه دارد.

• کمبود هورمون

برخی از اختلالات تومور غده آدرنال و هیپوفیز می‌تواند منجر به کمبود هورمون‌های کلیدی تنظیم کننده تولید گلوکز شود. اگر میزان هورمون رشد بسیار کم باشد، کودکان دچار کمبود قند خون می‌شوند.

هیپوگلیسمی و افت قند خون بعد از غذا چیست؟

هیپوگلیسمی معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که شما غذا نخورده‌اید، اما نه همیشه. بعضی اوقات علائم هیپوگلیسمی بعد از وعده‌های غذایی خاص با قند زیاد ایجاد می‌شود زیرا بدن بیش از حد نیاز انسولین تولید می‌کند.

این نوع از هیپوگلیسمی به نام هیپوگلیسمی واکنش پذیر یا هیپوگلیسمی پس از غذا یا افت قند خون بعد از غذا می‌تواند در افرادی که جراحی بای پس معده داشته اند رخ دهد. همچنین ممکن است در افرادی که این عمل جراحی را انجام نداده اند نیز رخ دهد.

عوارض افت قند خون چیست؟

هیپوگلیسمی درمان نشده می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• تشنج

• از دست دادن هوشیاری

• مرگ

هیپوگلیسمی همچنین می‌تواند در ایجاد موارد نیز نقش داشته باشد:

• سرگیجه و ضعف

• سقوط

• صدمات

• تصادفات وسایل نقلیه موتوری

• خطر زوال عقل در بزرگسالان مسن

عدم آگاهی از هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون

با گذشت زمان، اپیزودهای مکرر هیپوگلیسمی می‌تواند به عدم آگاهی از هیپوگلیسمی منجر شود. بدن و مغز دیگر علائم و نشانه‌های هشداردهنده قند خون پایین، مانند لرزش یا ضربان قلب نامنظم را تولید نمی‌کنند. وقتی این اتفاق بیفتد، خطر هیپوگلیسمی شدید و تهدید کننده زندگی افزایش می‌یابد.

اگر مبتلا به دیابت هستید همراه با اپیزودهای مکرر و عدم آگاهی از هیپوگلیسمی، پزشک ممکن است درمان شما را اصلاح کند، اهداف قند خون شما را بالا ببرد و آموزش آگاهی از قند خون را توصیه کند.

دیابت درمان نشده:

اگر به دیابت مبتلا هستید، اپیزودهای قند خون پایین ناخوشایند است و می‌تواند ترسناک باشد. ترس از هیپوگلیسمی می‌تواند باعث شود انسولین کمتری مصرف کنید تا اطمینان حاصل شود که سطح قند خون شما خیلی پایین نمی‌رود. این می‌تواند به دیابت کنترل نشده منجر شود. در مورد ترس خود با پزشک صحبت کنید و بدون نظر پزشک، میزان مصرف داروی دیابت را تغییر ندهید.

اگر مبتلا به دیابت هستید:

برنامه مدیریت دیابت که همراه پزشکتان تهیه کرده اید را دنبال کنید. در صورت مصرف داروهای جدید، برنامه‌های غذایی یا داروهای خود را تغییر می‌دهید یا ورزش جدیدی اضافه می کنید. با پزشک خود مشورت کنید که چگونه این تغییرات ممکن است بر مدیریت دیابت و خطر افت قند خون اثر بگذارد.

مانیتور مداوم گلوکز (CGM) گزینه‌ای است برای برخی از افراد، به ویژه آن‌هایی که بی‌خبر از هیپوگلیسمی هستند. CGM دارای یک سیم ریز است که در زیر پوست قرار داده شده که قند خون را به گیرنده ارسال می‌کند.

اگر سطح قند خون خیلی پایین بیاید، برخی از مدل های CGM با زنگ هشدار به شما اخطار می‌دهند. برخی از پمپ‌های انسولین اکنون با CGMها یکپارچه شده اند و می‌توانند تحویل انسولین را خیلی سریع کاهش دهند تا قند خون خیلی سریع کاهش یابد تا از ابتلا به هیپوگلیسمی جلوگیری شود.

برای درمان سریع افت قند خون حتماً همیشه یک کربوهیدرات سریع اثر با خود داشته باشید، مانند آب میوه یا قرص گلوکز، تا بتوانید از افت قند خون به سطوح خطرناک جلوگیری کنید.

اگر دیابت ندارید:

در صورت تکرار اپیزودهای هیپوگلیسمی، خوردن وعده‌های غذایی کم حجم مکرر در طول روز یک اقدام برای جلوگیری از افت قند خون است. با این حال، این رویکرد به عنوان یک استراتژی بلند مدت توصیه نمی‌شود. با پزشک خود همکاری کنید تا علت کمبود قند خون را شناسایی و درمان کند.

تشخیص بیماری هیپوگلیسمی

اگر از انسولین یا داروی دیابت دیگری برای پایین آوردن قند خون استفاده می‌کنید و علائم و نشانه‌هایی از کمبود قند خون دارید، سطح قند خون خود را با گلوکز سنج تست کنید. اگر نتیجه قند خون پایین (زیر ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر) باشد، به فکر درمان باشید.

اگر از داروهایی استفاده می‌کنید که باعث هیپوگلیسمی نمی‌شود، پزشک شما می‌خواهد موارد زیر را بداند:

• علائم و نشانه های هیپوگلیسمی در شما چیست؟ اگر در حین مراجعه اولیه به پزشک علائم و نشانه‌هایی از کمبود قند خون ندارید، ممکن است از شما بخواهد تمام شب یا بیشتر چیزی نخورید. این امر باعث ظهور علائم قند خون پایین می‌شود تا تشخیص راحت‌تر شود.

همچنین ممکن است برای یک آزمایش بیمارستانی نیز مجبور باشید چیزی نخورید. یا اگر علائم شما بعد از غذا بروز کند، پزشک می‌خواهد سطح گلوکز را بعد از غذا آزمایش کند.

• هنگام بروز علائم، میزان قند خون شما چقدر است؟ پزشک نمونه ای از خون شما را برای آزمایش در آزمایشگاه تهیه می‌کند.

• آیا با افزایش سطح قند خون علائم شما از بین می‌رود؟ علاوه بر این، پزشک شما احتمالاً معاینه جسمی را انجام داده و تاریخچه پزشکی شما را بررسی می‌کند.

درمان سریع افت قند خون

اگر علائم کمبود قند خون دارید، موارد زیر را انجام دهید:

• ۱۵ تا ۲۰ گرم کربوهیدرات با سریع الاثر بخورید یا بنوشید. این‌ها غذاهای قندی بدون پروتئین یا چربی هستند که به راحتی در بدن تبدیل به قند می‌شوند. قرص‌های گلوکز یا ژل، آب میوه، رژیم‌های غذایی معمولی بدون نوشیدن نوشابه، عسل و شیرینی قندی را امتحان کنید.

• سطح قند خون را ۱۵ دقیقه پس از درمان مجدداً بررسی کنید. اگر میزان قند خون هنوز زیر ۷۰ میلی‌گرم در لیتر (۳.۹ میلی‌مول در لیتر) است، ۱۵ تا ۲۰ گرم کربوهیدرات سریع الاثر بخورید یا بنوشید و قند خون را در ۱۵ دقیقه دوباره بررسی کنید. این مراحل را تکرار کنید تا قند خون بالای ۷۰ میلی‌گرم در لیتر (۳.۹ میلی‌مول در لیتر) باشد.

• میان وعده یا غذا میل کنید. هنگامی که قند خون شما طبیعی است، خوردن میان وعده یا وعده غذایی می‌تواند به تثبیت آن و پر کردن ذخیره‌های گلیکوژن بدن کمک کند.

درمان فوری هیپوگلیسمی شدید

در صورت نیاز به کمک افراد دیگر برای بهبودی، هیپوگلیسمی شما از نوع شدید تلقی می‌شود. به عنوان مثال، اگر نمی‌توانید غذا بخورید، ممکن است به تزریق گلوکاگون یا گلوکز داخل وریدی نیاز داشته باشید.

به طور کلی، مبتلایان به دیابت که تحت درمان انسولین قرار گرفته اند، باید در مواقع اضطراری یک کیت گلوکاگون داشته باشند. خانواده و دوستان باید محل کیت و نحوه استفاده از آن را بدانند.

اگر به کسی که بیهوش است کمک می‌کنید، سعی نکنید به فرد غذا یا نوشیدنی بدهید. اگر هیچ کیت گلوکاگونی موجود نیست یا نمی‌دانید چگونه از آن استفاده کنید، برای دریافت کمک با اورژانس تماس بگیرید.

درمان یک بیماری زمینه ای

برای پیشگیری از هیپوگلیسمی مکرر لازم است پزشک بیماری زمینه ای را تشخیص داده و آن را معالجه کند. بسته به علت اصلی، ممکن است درمان شامل موارد زیر باشد:

• داروها. اگر یک دارو دلیل افت قند خون شما باشد، پزشک احتمالاً تغییر یا قطع دارو یا تنظیم دوز را پیشنهاد خواهد کرد.

• درمان تومور. تومور در لوزالمعده با برداشتن تومور توسط جراحی درمان می‌شود. در بعضی موارد، برداشتن بخشی از پانکراس ضروری است.