مریم فکری: در حالی این روزها مقامات دولتی از هدف‌گذاری ۲۰ تا ۳۰ درصدی نرخ تورم برای سال جدید سخن می‌گویند که اقتصاد کشور با تورم نقطه‌ای ۶۴ درصد در اسفندماه، به بالاترین عدد تورم در ۵۰ سال اخیر رسیده است. این در شرایطی است که رییس دولت سیزدهم در روزهای گذشته در همایشی، از مدیران دولت خواسته پیشنهادات خود را برای تورم بگویند؛ آن هم بعد از گذشت ۱.۵ سال از عمر دولت.

عبدالناصر همتی، رییس‌کل اسبق بانک مرکزی چندی پیش در توییتی در واکنش به این موضوع، عنوان کرد: آیا فکر نمی‌کنید قدری دیر شده است؟ شما که قبل شروع دولت سیزدهم گفتید تورم را نصف و سپس تک‌رقمی می‌کنید! مگر برنامه ۷ هزار صفحه‌ای نداشتید؟

همتی متذکر شد: حتما باید رهبری تاکید می‌کردند، تا دنبال برنامه برای مهار تورم باشید؟

ورود نرخ تورم به کانال ۲۰ تا ۳۰ درصد؟

با این وجود، محمدرضا فرزین، رییس‌کل بانک مرکزی در تازه‌ترین اظهارنظر درباره «مهار تورم و افزایش تولید» در سال ۱۴۰۲ گفت: برنامه‌ای که برای مهار تورم ارائه دادیم، این است که آن را به کانال ۲۰ تا ۳۰ درصد برسانیم که در گرو تلاش همه مسوولان و دستگاه‌های مختلف کشور است.

به گفته او، باید اختیاراتی به بانک مرکزی داده شود تا بتوانیم اضافه‌برداشت‌های بانک‌ها را کاهش دهیم؛ چراکه بخش عمده‌ای از این اضافه‌برداشت‌ها در تعدادی از بانک‌های محدود است و برنامه مشخصی داریم که آن را به حداقل برسانیم.

فرزین عنوان کرد: ما برای مهار تورم و رساندن نرخ ارز به یک عدد با ثبات همه تلاش خود را می‌کنیم.

مسعود میرکاظمی، رییس سازمان برنامه و بودجه نیز تاکید کرد: اگر جدی عمل کنیم، می‌توانیم تورم را به زیر ۳۰ درصد هم برسانیم.

وی با اشاره به اقدامات سازمان برنامه و بودجه برای تحقق شعار سال ۱۴۰۲، مبنی بر «مهار تورم و رشد تولید»، اظهار داشت: بدهی بانک‌ها به‌ویژه بانک‌های خصوصی به بانک مرکزی باید کاهش پیدا کند؛ در حال حاضر این بدهی‌ها از عوامل مؤثر در تورم است.

رییس سازمان برنامه و بودجه اضافه کرد: تکالیف تکلیفی روی بانک‌ها باید کمتر شود. یکی دیگر از ریشه‌های تورم، خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی بود که با حذف ارز ترجیحی، خالص دارایی خارجی بانک مرکزی افزایش پیدا نمی‌کند.

رئیس سازمان برنامه و بودجه تصریح کرد: اگر اجزای تشکیل‌دهنده تورم در همه دستگاه‌ها مدیریت و جلوی بی‌انضباطی‌ها به عنوان خط قرمز گرفته و سخت‌گیری شود، قطعا روند تورم کاهشی خواهد شد.

نمی توانیم به میانگین قدیم تورم های ۲۰ تا ۳۰ درصد برگردیم

سعید مسگری، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین در واکنش به اظهارنظر مقامات دولتی برای کاهش نرخ تورم به ۲۰ تا ۳۰ درصد، گفت: اگر منظور آقای میرکاظمی از جدی عمل کردن، اقداماتی چون اصلاح نظام بودجه‌ریزی، خروج دارایی‌های سمی از ترازنامه بانک‌ها، اصلاح نظام اداری، ساماندهی معافیت‌های مالیاتی، اصلاح صندوق‌های بازنشستگی، اصلاح نظام یارانه‌ای، اصلاح قوانین مادر، اصلاح ساختاری صندوق توسعه ملی، اصلاح حقوق و پاداش مدیران و کارکنان دولت و تغییر تیم اقتصادی دولت و مدیران بانک‌ها باشد، بله، می‌توان نرخ تورم را به زیر ۳۰ درصد رساند.

وی افزود: اما با شرایطی که شکل گرفته و مشکلات ساختاری اقتصاد ایران، ما دیگر نمی‌توانیم به آن میانگین قدیم تورم‌های ۲۰ و ۳۰ درصد برگردیم.

مسگری عنوان کرد: در دولت‌ها و دوره‌های زمانی مختلف، تورم ما به طور معمول بین ۱۵ تا ۲۳ درصد بوده است، ولی این شرایط هم دیگر از دست رفته است؛ آن هم به این دلیل که مشکلات اقتصاد ایران به حدی حاد شده که دیگر عملا نمی‌شود خلق نقدینگی را کنترل کرد؛ چه خلق نقدینگی که در بانک‌ها رخ می‌دهد و چه خلق نقدینگی توسط بانک مرکزی.

وی تصریح کرد: از طرف دیگر، انتظارات تورمی را نیز نمی‌شود کنترل کرد و کاهش داد. بر این اساس، سه موتور محرک تورم همچنان روشن است و دولت خیلی تلاش کند و زرنگ باشد، بتواند کاهش ۱۰ درصدی تورم را ایجاد کند و بیشتر از این نمی‌شود؛ مگر این‌که اقدام به اصلاحات اقتصادی داشته باشد که این هم زمان‌بر است و هم این‌که فعلا اراده‌ای در دولت نمی‌بینیم.

کارشناس اقتصادی متذکر شد: با وجود مشکلات ساختاری اقتصاد ایران که در سال‌های گذشته عمیق هم شده است و تحریم‌هایی هم که شکل گرفت، سه موتور محرک تورم همچنان پرقدرت کار می‌کند؛ مگر این‌که اصلاحی شروع شود و در ۴ سال آینده بتوانیم نتایج آن را ببینیم.

مسگری ادامه داد: اگر تورم زیر ۳۰ درصدی هم رخ دهد، موقتی است. اگر ما بتوانیم تورم را زیر ۳۰ درصد برسانیم، نهایت یکی دو سال در این حد می‌ماند.

وی تاکید کرد: تا زمانی که اصلاحات اقتصادی رخ ندهد، تورم ۴۰، ۵۰ درصدی گریبان‌گیر اقتصاد ایران خواهد بود.

دستیابی به تورم ۲۰ تا ۳۰ درصد تبدیل به آرزو شد

این کارشناس اقتصادی در ادامه با اشاره به نرخ تورم در دوره‌های مختلف، گفت: نگاهی به میانگین تورم در دولت‌های مختلف و در بازه‌های ۱۰ ساله نشان می‌دهد تا پیش از دهه ۹۰، میانگین میان‌مدت و بلندمدت تورم در بازه ۱۶ تا ۲۲ درصد بوده است.

مسگری افزود: متاسفانه از نیمه دهه ۹۰ این میانگین (که ۵ تا ۷ برابر میانگین جهانی تورم بود) نیز از دست رفت و دستیابی به تورم ۲۰ تا ۳۰ درصدی تبدیل به آرزو شد. سوال مهم و اساسی این است که چرا تورم از میانگین بلندمدت خود فاصله چشمگیر گرفته و چشم اندازی هم برای بازگشت ان به محدوده قبلی وجود ندارد؟

وی عنوان کرد: شاید از ابعاد مختلفی بتوان به این سوال نگاه کرد و پاسخ‌های متفاوتی متناسب با چارچوب‌های نظری و تئوریک داد و حتی با نمودار و عدد و رقم تحلیل کرد. من در اینجا فارغ از اعداد و از یک زاویه خاص پاسخ خواهم داد. قبل از هر چیز ایتدا باید عوامل شکل گیری تورم در ایران را مرور کنیم: کسری بودجه، ناترازی بانک‌ها، سیاست‌های نادرست پولی و ارزی و انتظارات تورمی.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: تمام عوامل فوق کم و بیش در گذشته هم وجود داشته‌اند اما هیچگاه به اندازه امروز، گسترده و عمیق نبوده‌اند. درواقع تشدید و تعمیق مستمر عوامل شکل دهنده تورم سبب شد تا تورم در ایران وارد دوره جدیدی شود و بازگشت ان به قبل بسیار دشوار شود؛ به طوری که با اجرای سیاست‌ها و اقدامات گذشته نیز کاهش محسوس تورم دیگر ممکن نیست.

تورم وارد عصر جدیدی شده است

مسگری متذکر شد: ما اکنون دچار پدیده‌ای کم نظیر شده‌ایم که آن را انباشت چالش‌های تو در تو نامیده‌ام. انباشت چالش‌های عمیق اقتصادی که روابط تنگاتنگ و چند طرفه‌ای با همدیگر دارند و از قضا ذینفعان متعدد و بعضا قدرتمندی نیز پیدا کرده‌اند سبب شکل‌گیری دو تنگنای مهم شده است. از یک‌سو میزان تاثیرگذاری سیاست‌ها و مسکن‌های اقتصادی کاهش یافته و از سوی دیگر، اصلاحات ساختاری در اقتصاد بسیار سخت و پرهزینه شده است.

وی تاکید کرد: تورم وارد عصر جدیدی شده و دولت با اتخاذ سیاست‌های درست و اجرای برنامه های اقتصادی باکیفیت تنها می‌تواند آن را کاهش نسبی دهد و نمی‌تواند آن را به پیش از دهه ۹۰ بازگرداند. البته همین کاهش نسبی هم مفید و برای بخش قابل توجهی از جامعه راهگشاست.

مسگری یادآور شد: امیدواریم دولت در سال جدید بتواند با اتخاذ سیاست‌های صحیح پولی و ارزی، کنترل کسری بودجه و تامین کم هزینه آن، کنترل انتظارات تورمی به کاهش تورم کمک کند. در ادامه نیز برنامه‌های خود برای اصلاحات ساختاری اقتصادی را رونمایی و اجرای آنها را آغاز کند.