آلزایمر، زوالی که گاهی باید با آن مبارزه کرد

آلزایمر، زوالی که گاهی باید با آن مبارزه کرد

بیماری آلزایمر اختلالی پیش‌رونده است که باعث تحلیل رفتن سلول‌های مغزی و در نهایت مرگ بیمار می‌شود. آلزایمر یکی از شایع‌ترین علل زوال عقل (Dementia) است که باعث افت مستمر تفکر، مهارت‌های اجتماعی و رفتاری می‌‌‌شود و به این صورت توانایی و استقلال فرد را مختل می‌کند.
هفته گذشته خبری در شبکه CTV منتشر شد که مردی ۸۱ ساله که مبتلا به بیماری آلزایمر تشخیص داده شده است، به تازگی در دانشگاه ثبت نام کرده و هدف از این کار را کنترل بیماری خود ذکر نموده است. شاید برای بسیاری از افرادی که هیچ تصوری از روند بیماری آلزایمر ندارند، این اقدام بسیار عجیب باشد. اما اگر تعریف دقیق‌تری از روند بیماری داشته باشید، این اقدام چندان هم عجیب به نظر نمی‌آید.

بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر اختلالی پیش‌رونده است که باعث تحلیل رفتن سلول‌های مغزی و در نهایت مرگ بیمار می‌شود. آلزایمر یکی از شایع‌ترین علل زوال عقل (Dementia) است که باعث افت مستمر تفکر، مهارت‌های اجتماعی و رفتاری می‌‌‌شود و به این صورت توانایی و استقلال فرد را مختل می‌کند. در حال حاضر سازمان بهداشت جهانی تعداد افراد مبتلا به زوال عقل که آلزایمر شایع‌ترین علت آن است را ۵۰ میلیون نفر در سراسر دنیا برآورد کرده است. بر اساس مطالعات سال ۲۰۱۲ آمار مبتلایان به زوال عقل در کانادا ۷۴۷ هزار نفر تخمین زده شده است. آمار افراد مبتلا به آلزایمر در ایران در سال ۱۳۹۶، حدود هفتصد هزار نفر بوده است.

نشانه‌های بیماری
از دست رفتن حافظه
از دست رفتن حافظه نشانه کلیدی بیماری است. اولین نشانه‌های بیماری به صورت دشواری در به خاطر آوردن حوادث یا مکالمات اخیر است. با پیشرفت بیماری این اختلال حافظه بدتر می‌شود. در ابتدا خود فرد به فراموشی و برهم ریختگی مغزی خود واقف است. این اختلال حافظه می‌تواند خود را به صورت موارد زیر نشان دهد:

تکرار جملات یا سوالات بارها و بارها؛
فراموش کردن مکالمات، قرار ملاقات‌ها یا مراسم؛
گم شدن در مکان‌های آشنا مانند مسیر منزل؛
فراموش کردن ناگهانی اسامی افراد خانواده یا اشیای مورد استفاده هر روزه؛
دشواری در پیدا کردن کلمات مناسب برای توصیف اشیا یا بیان افکار .
تغییر در رفتار و شخصیت
تغییرات مغزی در بیماری آلزایمر می‌تواند خلق و خو و رفتار فرد را تحت تاثیر قرار دهد. این تغییرات شامل افسردگی، دوری از محیط‌های اجتماعی، عدم اعتماد به دیگران، بی‌قراری و پرخاشگری، تغییرات در الگوی خواب، احساس سرگردانی، از دست دادن کنترل، بی‌تفاوتی و داشتن توهم است.

اختلال در تفکر و استدلال
بیمار آلزایمری در تفکر و تمرکز به ویژه بر روی مفاهیم انتزاعی مانند کار با اعداد مشکل دارد و به طور مثال نمی‌تواند از عهده پرداخت قبوض و حساب مالی برآید.

اختلال در تصمیم‌گیری و قضاوت
این خصوصیت باعث می‌‌شود که مثلا در هنگام رانندگی واکنش مناسب نداشته باشد یا در تعاملات اجتماعی رفتار مناسب نشان ندهد.

ناتوانی در انجام کارهای چند مرحله‌ای روزمره
مانند آشپزی که نیاز به انجام مرحله به مرحله دارد.

لازم به ذکر است که یک‌سری از مهارت‌ها مانند خواندن یا گوش دادن به کتاب، ساخت کاردستی، تعریف کردن داستان، رقصیدن و گوش دادن به موزیک تا مراحل انتهای بیماری به خوبی حفظ می‌شود.

ریسک فاکتورهای بیماری
مواردی که در زیر برشمرده شده همگی احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهند:

سن: بالارفتن سن بزرگترین عامل خطر شناخته شده برای بیماری آلزایمر است.
سابقه خانوادگی و ژنتیکی از بیماری آلزایمر به خصوص در افراد درجه یک خانواده.
جنسیت: این بیماری بیشتر در زنان دیده می‌‌شود که می‌تواند به دلیل عمر بیشتر زنان نسبت به مردان باشد.
الگوی بد خواب: دیر به خواب رفتن یا بیدار شدن‌های مکرر در طول شب.
سابقه ضربه به سر.
سبک زندگی و سلامت قلبی: ارتباط بین عواملی که در سلامتی قلبی نقش دارند و افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر در آینده مشخص شده است. این عوامل شامل: چاقی، سیگار، کمبود ورزش، کلسترول بالا، دیابت تیپ 2 کنترل نشده و فشار خون بالا هستند.
مشارکت اجتماعی و یادگیری در طول مدت عمر: ارتباط بین نبود فعالیت‌های درگیر کننده مغز و مشارکت اجتماعی و افزایش احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر مشخص شده است.
این بیماری در افراد مبتلا به سندرم داون بسیار شایع‌تر است و ۱۰ تا ۲۰ سال زودتر شروع می‌شود.

تشخیص و درمان
تشخیص بیماری با انجام تست‌های خاص و انجام تصویربرداری از مغز توسط پزشک صورت می‌گیرد. برای بیماری تاکنون درمان قطعی شناخته نشده است و داروهایی که به بازار آمده تنها در جهت کنترل علایم بیماری و پیشرفت دیرتر بیمار به مراحل انتهایی بیماری عمل می‌کنند.

پیشگیری
با وجودی‌ که تعدادی از تغییرات در سبک زندگی می‌توانند عوامل خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهند، اما باید توجه داشت که آلزایمر بیماری قابل پیشگیری نیست. مطالعات نشان داده‌اند که تغییراتی که در سبک زندگی به منظور کاهش عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی عروقی صورت می‌گیرد مانند موارد زیر می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به آلزایمر موثر باشند:

انجام ورزش منظم
رژیم غذایی غنی از میوه‌ها و سبزیجات و فاقد چربی‌های اشباع
کنترل فشارخون بالا، دیابت و کلسترول بالا
ترک سیگار
از سویی دیگر مطالعات نشان داده‌اند که شرکت در رویدادهای اجتماعی، خواندن کتاب، رقصیدن، انجام بازی‌های رومیزی، خلق آثار هنری، نواختن ساز و دیگر فعالیت‌هایی که به هماهنگی فکری نیاز دارند و معمولا در محیط‌های اجتماعی انجام می‌شوند، می‌تواند به حفظ مهارت‌های تفکر در سال‌های آینده بیانجامد و احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.

همچنین تحقیقات نشان داده نوشیدن قهوه می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر و بیماری پارکینسون را کاهش دهد.